Tunceli'nin Pertek ilçesinde, köylüler dağlık bölgelerde yetiştirdikleri çedene ağaçlarından geleneksel yöntemlerle çedene toplayarak, bu meyveleri kahve benzeri bir içecek haline getiriyor. Sağlıklı ve lezzetli bir alternatif olarak ön plana çıkan çedene kahvesi, köylüler tarafından evde tüketilmekte ve kilosu 300-400 lira arasında satılarak ekonomik bir gelir kaynağı sağlamaktadır.
Aşağıgülbahçe köyü sakinleri, uzun yıllardır ürettikleri çedene tozunu hem kendi ihtiyaçları doğrultusunda kullanıyor hem de satarak geçimlerini destekliyor. Sonbaharın gelmesiyle birlikte, köylüler olgunlaşmış çedene meyvelerini toplamak için hazırlıklara başlıyorlar.
Hasat öncesinde çadırlara yerleşen köylüler, çedene ağaçlarının altında çadır kurarak gerekli hazırlıkları tamamlıyorlar. Dallardaki yeşil çedeneleri sırık yardımıyla yere düşüren köylüler, topladıkları meyveleri torbalara doldurarak evlerine götürüyor. Ardından, güneş altında kurutmak üzere bahçelerine yayıyorlar. Birkaç gün süren kurutma işleminin sona ermesinin ardından, çedeneler eleklerden geçirilerek toz, toprak ve dal parçalarından arındırılıyor.
Köylülerin "sıkot" adını verdikleri taş havanda kavrulan çedeneler, odun ateşi üzerinde öğütülerek kahve tozu haline getiriliyor. Bilimsel adı "pistacia terebinthus" olan çedene, Türkiye'nin çeşitli bölgelerinde menengiç, çitlenbik ve bıttım gibi farklı adlarla anılmaktadır.
Ekonomik Değer ve Sağlık Faydaları
Çedene üreticisi Mahmut Irmak, Aşağıgülbahçe köyünde birçok çedene ağacının bulunduğunu ifade ediyor. Bazı komşularının çedene ağaçlarını çam fıstığına dönüştürdüğünü belirtirken, "Çedeneler yazın kırmızı, sonbaharda ise yeşil oluyor. Sıkot ile öğüterek kilogramını 300-400 liraya satıyoruz," diyor.
Köylülerden Semi Ber, Aşağıgülbahçe köyünün 400 hanelik bir yer olduğunu ve bölgede hayvancılığın yaygın olduğunu aktarıyor. Ber, çedene hasadının başlamış olduğunu ve aile ihtiyaçlarına göre topladıklarını vurguluyor. "Çedene yağı çok sağlıklı; Almanya’ya gittiğimde mutlaka yanımda götürüyorum. Bazı hastalıklara karşı faydalı ve katkı maddesi içermiyor," şeklinde konuşuyor.
Köylülerden Anık Öz ise çedene ağaçlarının atalarından kalma olduğunu belirtiyor. Öz, çedene üretiminin zorlu yanlarını dile getirerek, "Her yıl çok sayıda meyve veriyorlar. Güz aylarında çedene toplayıp kahveye dönüştürüyoruz. Çedene kahvesini genellikle evimizde tüketiyoruz; sağlığına çok faydası var," diyor.
Pertek ilçesindeki köylüler, geleneksel yöntemlerle ürettikleri çedene kahvesi sayesinde hem sağlıklı bir içecek sunmakta hem de ekonomik bir gelir kaynağı oluşturmaktadır. Bu gelenek, bölgenin kültürel mirasının önemli bir parçası olarak yaşamaya devam ediyor.